Het Dorpje Tembak

Tembak - Een van de vele brommertjes

Halverwege de rit vraag ik Mus, de chauffeur, of hij even wil stoppen. Mijn endeldarm staat - voor de vierde keer vandaag - op knappen. We stoppen. Haastig hups ik de palmolie-plantage in om mijn behoefte te doen. Hopelijk zit er onder al die bladeren geen pofadder verstopt. Ik hurk neer achter een boom en slaak een zucht van verlichting. Ik heb alleen niets om het mee af te vegen dus grijp ik een paar grote bladeren die toevallig in de buurt staan.

Dan besef ik opeens dat ik dit soort bladeren eerder heb gezien… Ja hoor, als ik de plant beter bekijk zie ik dat ik mijn eerste vleesetende bekerplant heb gevonden. Midden in een palmolieplantage! Laat dat nu net de plant zijn waarmee ik zojuist mijn billen heb afgeveegd.

Palmolieplantages zijn de grootste bedreiging voor het regenwoud in Borneo. Grote stukken bos worden gekapt voor oliepalmen. Deze olie schijnt in een kwart van alle producten in de Nederlandse supermarkt te zitten. Om in Tembak te komen moet ik twee uur lang door een plantage reiden. Het is een saai stuk, dus de vondst van de bekerplant is een welkome afleiding.

Common Sun Skink

Het klopt wel, denk ik. Bekerplant groeien op voedselarme bodem, bij een hoge vochtigheidsgraad. De bodem van zo’n plantage is natuurlijk erg schraal want er moet veel kunstmest bij die palmen. Ik loop terug naar de wagen en laat Mus  een stukje van de bekerplant zien.  ‘Ah ya, entunyuk. Local name.’ zegt hij. Dan weten we dat ook weer.

Een uur later veranderd het uitzicht compleet. De plantages maken plaats voor stukjes secundair regenwoud afgewisseld met rubberplantages. Het landschap word ook meer heuvelachtig en bepaalde afdalingen zijn zo steil dat ik onbewust mij aan de wagen vasthoud. Nog een kwartier later zijn we in Tembak.

Om een context te geven voor mijn volgende verhalen zal ik nu een beschrijving geven van mijn eerste indrukken in Tembak. Er wonen naar schatting 300 mensen in dit dorp. Ze wonen in kleurige huisjes met tuintjes vol met bloemen en fruitbomen. Er scharrelen kippen rond en hier en daar licht een kat of hond te slapen. Kinderen spelen op straat met zelfgemaakte tollen en autootjes of met knikkers. Een of twee keer per dag gaan ze zwemmen in het beekje dat door het bos stroomt. Het is een heerlijk stroompje met een zanderige bodem en helder, koel water. In de verte kun je de bergen zien, die vreemde vormen hebben, alsof ze daar zijn neergezet door reuzen.

Tengkawan-boom

Overdag werken de mensen op de rijstvelden of in hun rubber plantages. ’s Avonds komen ze bij elkaar. Ze kijken dan tv, of ze maken samen muziek of ze wisselen verhalen uit. Soms drinken ze een glaasje arak maar meestal wordt er thee gedronken. Veel oudere mensen hebben rode tanden van het kauwen op betelnoten. De oudere huizen zijn compleet gemaakt van hardhout en staan op korte palen, ongeveer een meter, boven de grond. Het voormalige dorpshoofd heeft, vanwege al die lange, Hollandse studenten, de deurpost met twintig centimeter verhoogd, zodat niemand zijn kop hoeft te stoten.

Ik heb een ruime kamer met een raam, een matras, een bureau en soms elektriciteit. Soms zitten er gekko’s op de muur die uit zijn op de muggen en andere insecten die hier zitten. Zelf eet ik drie keer per dag rijst met groente. Soms zit er een ei bij, of wat kroepoek of tempé. Er is –de hemel zij geprezen-  (oplos)koffie en cappuccino. 

Het enig dat ze hier niet hebben is internet of mobiel bereik. Dit betekend dat ik een keer per week of een keer in de twee weken naar Sintang moet om te e-mailen. Een mens kan natuurlijk niet alles hebben. Soms lukt het om een sms te sturen, maar daarvoor moet ik wel een stukje de heuvel op lopen.

Hoewel de omgeving prachtig is en het eten goed zijn het beste van alles de mensen die hier wonen. Die zijn buitengewoon vriendelijk en behulpzaam en ze hebben een goed gevoel voor humor. Vooral de kinderen hier zijn bijzonder. Ze kunnen uren zoet zijn met elkaar, ze maken zelden ruzie en huilen haast nooit.  Iedere keer dat ik langsloop roepen ze: ‘Mister Yansen, Tsulap!’. Daarmee vragen ze of ik een goocheltruc wil doen. Meestal zeg ik dan: ‘Tidak, munking nanti’; ‘Nu niet, wellicht later.’ Soms laat ik een knikker verdwijnen. Soms goochel ik hem ook weer terug.

De Dayaks hier kunnen dit leven leiden omdat ze nooit in de verlieding zijn gekomen hun land te verkopen. Tien tot twintig jaar geleden hebben ze de palmolie bedrijven de deur gewezen en nu plukken ze daar (letterlijk) nog steeds de vruchten van. Tembak is daarom ook een bijzondere, prachtige plek. Een klein paradijs waar je je zo thuis voelt en waar nog zo vele te ontdekken valt.